Verlies en Rouw

Verlies

Met het verlies van een dierbare nemen we ook afscheid van een stuk in onszelf. Een stuk dat gedeeld werd met die ander en kon ontwikkelen door die ander. Het proces dat hierop volgt is het rouwproces. Dit proces kenmerkt zich door verdriet, boosheid, ongeloof, wanhoop, twijfel, kwetsbaarheid en uiteindelijk acceptatie en aanvaarding. We hebben het over ‘het verlies een plek geven’, zodat we niet voortdurend met die wond geconfronteerd worden. We komen dit proces op veel meer momenten in ons leven tegen dan alleen bij de dood. Ook met het veranderen van woonplek, baan, partner, lichamelijk of geestelijke gezondheid en positie in de maatschappij worden we geconfronteerd met afscheid nemen van een tijd die was. Een ander bekende gebeurtenis is wanneer de kinderen het huis uit gaan.

Rouw

Elk ingrijpend afscheid in je leven wordt opgevolgd door een periode van rouw. Het rouwproces kenmerkt zich door het gevoel van gescheidenheid met de vertrouwde situatie. Ineens sta je er alleen voor en voel je dat (een deel van) het contact met de wereld verloren is gegaan. Je hebt nieuwe grond onder je voeten te vinden, nieuwe contacten aan te gaan, maar ook het oude een plek te geven. Dit proces verloopt voor een ieder verschillend. De een trekt zich in stilte terug, de ander barst in een hartverscheurend verdriet uit en weer een ander vindt troost in een ritueel. Belangrijk is om dit proces zo goed mogelijk door te lopen. Wanneer het rouwproces stagneert kan dit voor langere tijd een belemmerende werking op je leven en vitaliteit uitoefenen.

Natuurlijke reacties op het verlies van iemand of het afscheid van iets wat je dierbaar is zijn het inslikken van de boosheid rondom het verlies; je volledig naar binnen keren en het contact met de buitenwereld tot een minimum beperken; vasthouden aan wat niet meer is of fantaseren over wat mag of niet. Als spontaan gedrag op de intense ervaring zijn bovenstaande reacties op verlies aanvankelijk niet goed of slecht. Pas wanneer deze reacties stagneren en je bijvoorbeeld langzaamaan vereenzaamd, of zodanig blijft vasthouden aan dat wat er was, dat acceptatie en aanvaarding van het gebeurde geen plaats kunnen hebben, dan is er sprake van een gestagneerd rouwproces.

Mensen zoeken hulp bij verlies en rouw om verschillende redenen. Sommigen omdat ze hun verhaal kwijt willen bij een onafhankelijke ander. Anderen omdat ze vastgelopen zijn in hun rouwproces of omdat ze (nog) geen nieuw perspectief in hun leven hebben. Mijn ervaring is dat deze gesprekken zwaar, soms moeizaam, maar altijd vruchtbaar zijn. Blijf er dus niet mee rondlopen. Het doorleven van je verlies en rouw is zingevende arbeid.

Afscheid

We komen afscheid in vele vormen en gradaties tegen. De ernstigste vormen heb ik reeds hierboven besproken. Hoe goed gaan we doorgaans om met afscheid? We leven in snelle tijden, waar de dingen zich rap op elkaar opvolgen. Is er dan nog wel tijd om stil te staan bij verlies of afwijzing? Hoe neem je afscheid van diegene of datgene wat je dierbaar is? De laatste schooldag, de laatste sessie bij je therapeut, de laatste zoen. Meestal brengen deze herinneringen weemoed teweeg. Plezierig of wrang. Afscheid staat los van verlies en rouw. Ze gaat eraan vooraf of volgt later. Een goed afscheid helpt om het oude haar plek te geven en het nieuwe aan te kunnen gaan. Immers, in het woord afscheid zit het woord scheiden. Je scheiden van het verleden, op weg naar het nieuwe.

Wanneer wij ’s avonds ’t dorp inkwamen geurdenDe linden, of wij zagen voor het huisDe meidoorns, die hun vage bloesems beurdenIn scheemring van zacht bladerengesuis.

Het leven stuurt ons hooploos heen en weer.Waar zullen ons de laatre lenten vinden?Ik vraag niet langer. Ik weet slechts: niet meerZien wij te zaam die meidoorns en die linden.

Afscheid – J.C. Bloem