Het eigenlijke aan burn-out

Burn-out

Een opvallend vaak voorkomend woord in gesprekken over burn-out is het woord: eigenlijk. “Eigenlijk zou ik me niet zo moeten laten opjutten door m’n collega’s”. Of: “eigenlijk zou ik liever voor mezelf beginnen”. Ondertussen is men echter voorbij de eigen grens gegaan. Een oplettende luisteraar hoort niet alleen een verlangen door deze woorden heen, maar ook angst en somberheid. Had ik maar beter m’n grenzen aangegeven. Of: had ik vorig jaar maar de stap genomen voor mezelf te beginnen. Wellicht was het dan allemaal anders gelopen. Wellicht.

Rust

De remedie lijkt volgens m’n cliënten dan ook vaak te vinden te zijn in rust. Een huisarts of bedrijfsarts, een meevoelende leidinggevende, ze zullen het ongetwijfeld ook wel vaak zeggen: “Neemt u even wat rust meneer Janssen, u zult er wat van opknappen”. Het neurale netwerk is de voorafgaande periode zo lang te strak over-spannen geweest dat rust inderdaad noodzakelijk is. Vooral in de eerste paar dagen / weken. Ook het lichaam is onderworpen aan een uitputtingsslag die niet zo gek veel afwijkt van die van een topsporter. Doch, het ontbrak de werknemer aan fitheid. Overigens een fitheid die je ook helemaal niet van jezelf hoeft te verwachten.

Toch lijkt rust vaak onvoldoende. De dag afsluiten met voldoende slaap zou moeten volstaan. Rekening houden met een gevarieerd dieet, wat ontspannen beweging en het samenzijn met partner of vrienden of anderszins zinvol bezig zijn zou voldoende moeten zijn. Wanneer nacht na nacht de rust maar niet terugkeert is er wat anders aan de hand. De energiebalans raakt verstoord. Meestal is dit een doseringsprobleem, al dan niet bewust.

“Eigenlijk had ik toen gewoon nee moeten zeggen. Nee, sterker nog, ik had gewoon voor mezelf op moeten komen!”

Angst

Brengt ons wel bij een eerste blokkade voor een nee. Vul maar in, wat weerhoudt je om voor je eigen belang op te komen? Hoe hoog was je huur ook alweer? Wie gaat straks m’n kinderen hun toekomst betalen? Je was nooit zo’n nee-zegger hè. Het staat me bij dat je liever je conflicten uit de weggaat, straks vinden ze je nog een zeikerd! Ik moet die promotie wel halen!

Of, nadat enig zelfbesef indaalt: “Ik heb me nooit zo beseft dat ik bezig was me voor m’n vader te bewijzen!”

“Tsja, ik kan wel kappen met deze baan, maar ja, ze liggen niet voor het oprapen, dus wat dan?” 

“Mooi gezegd hoor, je leven naar je hand zetten, maar jij staat niet in mijn schoenen. A, ik heb dat talent niet. B, ik heb er de energie niet voor en je weet: de kachel moet wel blijven roken he.”

Angst vernauwd je blik. Ga maar na, in een bedreigende situatie moet je ofwel kunnen wegkomen, ofwel kunnen aanvallen. Mocht beiden geen optie zijn, dan blijft bevriezen over. Minimaliseren van de eventuele pijn.

De evolutie staat gelukkig niet stil en er is een vierde mogelijkheid bijgekomen. Gewaarzijn.
Gewaarzijn? Ja, klinkt misschien vaag en kent geen hapklare oplossing. Een ieder gaat op z’n eigen, eigenwijze wijze om met angst (maar laat zich vaak verleiden te handelen zoals ‘het’ hoort). In je angst kun je gewaarworden wat je eigenlijk zou willen (en waarschijnlijk niet mag). Gewaarworden van mijn angst, het er te mogen laten zijn. Het bij wijze van spreken een stem te geven. In gesprek gaan met je angst, wat komt er dan naar boven denk je?

Het Eigenlijke, plus een hoop andere zaken. Etymologisch verwijst eigenlijk naar wat van ons zelf is. Wat ons eigendom is. Het ligt voor de hand dat gaandeweg je potenties naar boven komen.

Eigenlijk

Brengt me dan weer terug bij het begin van dit stuk, waar draait het dan vaak bij burn-out eigenlijk om? Welnu, om opnieuw terug te keren naar wat je vanuit jezelf zou willen doen. En dat dient helder te worden, anders lig je na een aantal jaar weer met een burn-out op de bank. Wanneer helder is wat je eigenlijke is, kun je keuzes maken. Want je hebt je situatie ook te betrekken in je herstel. Een torenhoge hypotheek laat je niet zomaar van baan veranderen, een reorganisatie waarschijnlijk wel.

Tot slot heeft burn-out en stress in z’n algemeen niet zozeer rust nodig, maar eigenlijk zelfvertrouwen.